توسعه پیادهمداری در شهر
در یک راهبرد نادرست، تعریفمان از خیابان را به عهده کارشناسان ترافیک سپردیم و آنها نیز با نگاهی تکبعدی، اولویت تردد در خیابان را به خودروهای سواره دادند. خیابانهای شهر برای تردد بهینه خودروها آمادهتر شد و شهروندان پیاده هرچه بیشتر از آن حذف شدند. خیابانهای امروزی در کلانشهرها دیگر جایی برای بازی کودکان، مکث و صحبت شهروندان، استراحت و گذران اوقات فراغت، تعامل و سرمایه اجتماعی شهروندان نیست. گویی شهروندان از خیابانهای شهری گریزاناند. خیابان کارکرد اجتماعی خود را از دست داده و کارکرد ترافیکی پیدا کرده است؛ بنابراین شهروندان را از ابتداییترین و طبیعیترین نعمتشان یعنی پیادهروی محروم کردهایم و این محرومیت باعث شده است، شهروندان در حین عبور از معابر شهری، جذابیت، فعالیت و شناخت را از دست بدهند. با وابستگی به حرکت سواره، ترافیک، آلودگی صوتی، آلودگی هوا، مصرف بیرویه انرژی و منظر نامناسب گریبانگیر شهرها شده است. مدیریت شهری نیز با اولویتبخشی به حرکت سواره و تعریض معابر برای عبور خودرو، در پیادهمداری موفق نبوده است.
هرگاه حضور شهروندان پیاده را در معابر کاهش دهیم، کیفیت زندگی شهری کاهش مییابد و شهر جای مناسبی برای زندگی نخواهد بود. شهروندان با پیادهروی میتوانند حس تعلق بیشتری به شهر داشته باشند و خاطرات و هویت خود را در فضاهای شهری رقم بزنند؛ اما شهروندان خودروسوار، جذابیت حریم خصوصی خودرو، سرعت آن و سلایق شخصی را جایگزین ابعاد فرهنگی و اجتماعی میکنند و گویی با خودرومداری، فردگرایی نیز ترویج میشود. این مسئله یک نقص جدی در شهرسازی نوین است و لزوم مداخله شهری به نفع شهروندان پیاده را میطلبد. معبر پیادهمدار، معبری است که همه شهروندان میتوانند -نه فقط برای فراغت بلکه برای دسترسی به خدمات شهری- با خیالی آسوده، با آرامش، امنیت و به همراه خانواده در معابر تردد کنند. امّا مدیریت شهری چگونه میتواند پیادهمداری در معابر شهری را توسعه دهد؟
اقدامهایی چند را برای پیادهمداری معابر شهری میتوانیم انجام دهیم. در درجه اول باید خیابانها با موانع و نشانهها، برای عابران امن و ایمن شود. در برخی موارد انسداد معابری خاص، هدف حذف کاربری سواره و توجه صددرصدی به حرکت پیاده است. این موضوع در کشور ما نمیتواند اولویت باشد، چراکه تردد شهری یک نظام و سامان ندارد؛ اما لازم است در برخی معابر به این نکته فکر کنیم. توجه به حملونقل عمومی با رویکرد افزایش تعداد وسایل و ارزانسازی و کیفیتبخشی به آن میتواند عابران پیاده را جایگزین سواره کند. دوچرخهمداری یکی از دیگر از راهکارهایی است که در شهرهای بزرگ با افزایش تعداد دوچرخههای عمومی، ایجاد مسیرهای مشخص، تجهیز معابر آنها، توسعه شرکتهای عرضه دوچرخه و تسهیل تردد آنها ممکن است. حمایتهای واقعی و نه نمادین مدیران شهری از حرکت پیاده، با دوچرخهسواری، استفاده از حملونقل عمومی، پیادهروی و حذف تردد با خودرو ممکن میشود.
جذابیتبخشی به معابر شهری میتواند شهروندان را برای دقایقی نگه دارد و آنها را از خودرو پیاده کند. برای جذابیتبخشی به معابر شهری نیز راهکارهایی همچون اجازه تعمیم برخی فعالیتهای کسبه به سطح پیادهراه، تعریض و زیباسازی کف پیادهراهها، استفاده از مبلمان شهری، طراحی فضاهای سبز و پارکلتهای جذاب، توجه به تردد امن توانیابان، هویتسازی برای معابر خاص شهری، تغییر نماهای خشن ساختمانها و برگزاری رویدادهای شهری همچون خیابانهای فرهنگی و اجتماعی پیشنهاد میشود. فراموش نکنیم که به پیامدهای سوارهمداری معابر اشراف کاملی نداریم و همچنان آن را جدی نگرفتهایم. با توسعه پیادهمداری، شهری سالم و پایدار برای نسلهای آینده خواهیم داشت و عناصر خلاقیت، نوآوری، نشاط و شادابی را به کودکان و خانوادهها هدیه میکنیم و شهرها را بیش از این زنده میسازیم.
حمید مسعودی
روزنامه شهرآرا نه خرداد نود و هشت