سفر ناتمام مایکل بوراوی در عمومیسازی جامعهشناسی و توجه به عدالت و کارگران
شاید کسانی که کتابهای نظریات جامعهشناسی همچون کتاب ریتزر را مطالعه کرده باشند اسم این جامعهشناس فقید به گوششان خورده باشد و کسانی که با فعالیتهای انجمن بینالمللی جامعهشناسی آشنا هستند بیشتر به فعالیتها و تولیدات وی شناخت دارند. بوراوی جامعهشناس بریتانیایی، فرزند والدینی روسی اوکراینی بود که گویا به انگلستان مهاجرت کرده و هردو دکتری شیمی داشتند. بوراوی کارشناسی خود را در رشته ریاضی و ارشدش را در کشور زامبیا و دکتری خود را نیز در جامعهشناسی گرفت.
رساله دکتری وی به کتابی مشهور با عنوان تولید رضایت: تغییرات در فرآیند کار تحت سرمایهداری انحصاری تبدیل شد که یک مطالعه قومنگارانه درباره کارگران صنعتی شیکاگو بود. او در این کتاب استدلال میکند که کارگران ناخواسته با پذیرش دیدگاه مدیریتی رقابتمحور در استثمار خود مشارکت میکنند. یکی دیگر از ایدههای جالب خود را توسعه بینش کف بازار به فضای علمی جامعهشناسی مطرح نمود و به بازسازی این علم از پایین باور داشت. در همین راستا روش تحقیق وی قومنگاری و مشاهدهگری بوده و تلاشهای بسیاری در عمومیسازی جامعهشناسی نمود. به همین منظور سالها رئیس انجمن جامعهشناسی شد و همچنین در یک سخنرانی جامعهشناسی را به چهار دسته عمومی، سیاستگذارانه، حرفهای و انتقادی تقسیم کرد و معتقد بود که جامعهشناسان باید با عموم مردم تعامل داشته باشند و دانش خود را در خدمت بهبود جامعه قرار دهند. یکی از کارهای ارزشمند وی همکاری در انتشار مجله گفتگوهای جهانی است که به زبان فارسی نیز منتشر میشود؛ در این مجله آخرین مباحث جامعهشناسی جهان انتشار مییابد که مطالعه آن به هر جامعهشناسی توصیه میشود. او در سخنرانی خود در سال ۲۰۲۲ هنگام دریافت دکتری افتخاری از دانشگاه ژوهانسبورگ اظهار داشت که آفریقای جنوبی چشمان او را به روی مسائل نژادپرستی و مبارزات اجتماعی گشوده است.
وی جنگ غزه را جنایت وحشیانه دانست و بیان کرد که جامعهشناسی نیز باید در این زمینه نقش ایفا کند. او در سایت «جامعهشناسان برای فلسطین» نوشت:
«جامعهشناسان نمیتوانند ادعای بیطرفی مطلق کنند. جامعهشناسی علمی اخلاقی است که بر پایه اصولی مانند برابری و آزادی شکل گرفته است. مارکس بر عدالت اجتماعی، دورکیم بر همبستگی، وبر بر دموکراسی، و دوبوا بر عدالت نژادی تأکید داشتند. ازاینرو، جامعهشناسی باید نسبت به رنج بشری حساس باشد. جامعهشناسی به ما میآموزد که آتشبس فوری و دائمی، اگرچه بهتنهایی کافی نیست، اما قطعاً ضروری است؛ نه فقط برای محافظت از جان فلسطینیها، بلکه برای نجات اسرائیل، و نه فقط برای اسرائیل، بلکه برای یهودیان در سراسر جهان که به دلیل خشونتهای وحشیانهای که به نام آنها انجام میشود، با یهودستیزی فزایندهای مواجه هستند. خودبزرگبینی استعمارگرانه را میتوان یا با تخریب متقابل یا با مداخله خارجی متوقف کرد.»
بوراوی چند روز پیش یعنی در شب سوم فوریه ۲۰۲۵ در سن ۷۷ سالگی در یک حادثه تلخ رانندگی هنگام پیادهروی و عبور از خط عابر پیاده در اوکلند درگذشت و راننده نیز پا به فرار گذاشت. در زمان یادبود وی بسیاری متوجه صندوق بورسیهای شدند که بوراوی برای حمایت از دانشجویان راهاندازی کرده بود. بوراوی به عنوان یک جامعهشناس متعهد و پیشرو، تأثیر عمیقی بر رشته جامعهشناسی و مباحث مربوط به عدالت اجتماعی و کارگری گذاشت.