نوشته‌های جامعه‌شناسی

دکتر امان الله قرایی مقدم جامعه شناس و استاد دانشگاه:

نشریه فوربس اخیرا در گزارشی شادترین کشورهای جهان در سال 2013 را معرفی کرده است. در این گزارش 142 کشور جهان در هشت زمینه اصلی اقتصاد، کارآفرینی و فرصت‌ها، دولت، آموزش، سلامت، اطمینان و امنیت، آزادی‌های فردی و سرمایه اجتماعی و بر اساس 89 متغیر مورد مطالعه قرار گرفته و با یکدیگر مقایسه شده‌اند که در نتیجه آن ایران در رتبه 101 دنیا قرار گرفته است. هشت موردی که در این تحقیق برای بررسی میزان شادی کشورها شاخص سازی شده است کاملا درست است. وقتی بیکاری وجود دارد، اقتصاد خراب است، تامین اجتماعی خوبی وجود ندارد، امید به آینده و زندگی کم است، تورم و گرانی و احساس ناامنی در جامعه وجود دارد مسلما میزان شادی کاهش خواهد یافت. لذا هشت شاخصی که در این تحقیق مورد بررسی قرار گرفتند به درستی عوامل ایجاد شادی در جامعه هستند. شادی و نشاط امری تزریقی نیست و وقتی تورم وجود دارد، دخل و خرج مردم برابر نیست، دلار هر روز بالا و پایین می رود و ناامنی اقتصادی بوجود می آورد، دخترها ترس دارند که در خیابان مزاحم آنها شوند و برنامه های تلویزیون رضایت مردم را جلب نمی کند همگی باعث می شود شادی و نشاط در جامعه رخت بر بندد. برخوردهای نامناسب، بگیر و ببندها، نطق برخی نمایندگان در مجلس و ... همگی باعث ایجاد غم در جامعه می شود.

کاهش شادی و نشاط در جامعه حتی باعث می شود ما به لحاظ نظامی و امنیتی نیز در کشور با مشکل مواجه شویم. بنده سال ها قبل و در جمع استادان دانشگاه در شورای عالی انقلاب فرهنگی سخنرانی داشتم و به این موضوع اشاره کردم. شادی و نشاط به عنوان یکی از مهم ترین پدیده های اجتماعی، پدیده ای تام و کامل است که عوامل متعدد اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و دینی، پدیده های طبیعی همچون دریا، جنگل، رودخانه، سرسبزی و خشکی و همچنین سرمایه اجتماعی، توسعه و رفاه و تامین اجتماعی، آرامش و توسعه عدالت و کاهش اختلاف طبقاتی، ارتباطات مناسب اجتماعی یعنی ارتباطات معنوی به جای ارتباطات صوری و ظاهری، قوانین و مقررات قضایی همچون به کار گرفتن حقوق ترمیمی به جای حقوق تنبیهی، قوانین و مقررات اداری در بورکراسی حاکم بر جامعه، نحوه برخورد مسئولان و وسایل ارتباط جمعی، برنامه های رادیو و تلویزیون، پوشش و لباس زنان و مردان و همچنین پیرایش آنها، در و دیوار خیابان ها و نوشته های روی آنها، نوع رنگ ماشین ها، پیرایش و نگهداری درختان خیابان ها، پاکیزگی و مناسب بودن پیاده روها و معابر و هزاران عامل دیگر در آن موثر هستند و از آن تاثیر می پذیرند.

بنابراین نشاط و شادی از همه عوامل اجتماعی و طبیعی تاثیر می پذیرد و در همه پدیده های اجتماعی چون بروز یا جلوگیری از انواع آسیب های اجتماعی همچون طلاق، فرار دختران، اعتیاد به مواد مخدر، قتل و جنایت، بیماری روحی و روانی، ضعف های دینی و اخلاقی، نوع رفتار و کردار و ارتباطات مردمی با یکدیگر، بالا بردن بهداشت جسمی و روحی، افزایش میزان متوسط طول عمر، موقعیت تحصیلی و شغلی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی تاثیر می گذارد. در جامعه ای که در آن شادی و نشاط وجود ندارد یا کمرنگ است توان اقتصادی، بهره وری و بازدهی در حداقل است، خلاقیت و نوع آوری و شکوفایی استعداد (خودیابی) بروز نمی کند، پژمرده می شود و می میرد. فرار مغزها صورت می گیرد و نارضایتی و آشوب های اجتماعی افزایش می یابد. این استاد دانشگاه اظهار کرد: «در جامعه ای که نشاط و شادی در آن کمرنگ است و غم و اندوه و مصیبت زدگی از اشعار و لطایف آن بر می خیزد حتی نیروی نظامی و انتظامی در دفاع از کشور و سرزمین بی تفاوت و تسلیم پذیر می شوند. از این رو از نظر جامعه شناسان شادی و نشاط نه تنها در بعد اجتماعی، بلکه در ابعاد اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، تربیتی، نظامی و غیره تاثیر همه جانبه دارد و زیر ساخت بسیاری از مسائل و نیروهای محرکه جامعه است.در جامعه ای که شادی نیست ازدواج به تاخیر می افتد، روحیه طلاق بالا می رود، اقتصاد آسیب می بیند چراکه مردم با روحیه پژمردگی سر کار می روند و میزان بازدهی افراد کاهش پیدا می کند.

لذا در یک جمله باید گفت شادی و نشاط اساس جامعه است و جامعه ای که در آن شادی وجود ندارد هیچ چیز ندارد.

منبع: فرارو