نوشته‌های جامعه‌شناسی

ازدواج از دیرباز کنشی عاطفی، اجتماعی و فرهنگی بوده است. رویداد ازدواج، رویدادی خاص و تابع شرایط متغیر جامعه است. شاهد آن هستیم که در سال‌های اخیر ٢ بعد دیگر به این رویداد افزوده شده است: بعد اقتصادی و بعد صنعتی. برگزاری مراسم ازدواج یکی از دغدغه‌های مهم برای والدین و زوج‌های جوان است و آن‌ها سال‌های طولانی برنامه‌ریزی و زمینه‌سازی می‌کنند. امّا در سال‌های اخیر تغییرات جامعه باعث شده است که بعد دوم آن نیز شکل ‌بگیرد و تقویت شود. بعد صنعتی ازدواج به این حوزه می‌پردازد که چقدر از فرایندها و ابعاد برگزاری مراسم ازدواج به شرکت‌ها، سازمان‌ها و افراد خارج از خانواده زوج‌ها وابسته است. حدود ۱۳ صنف از جمله آریشگاه‌ها، خیاط‌ها، تالارها، شیرینی‌پزها، عکاس‌ها و فیلمبردارها، فعالان طلا و جواهر، گل‌فروش‌ها و مراکز کرایه خودرو به طور کامل یا جزئی به مقوله ازدواج می‌پردازند. به این موارد اضافه کنید واحدهایی را که زیرمجموعه اصناف نیستند، همچون طراحان گل، موسیقی و طراح سفره عقد و... .

برگزاری مراسم ازدواج یکی از منابع درآمدی شایان توجه در کشورهای توسعه‌یافته‌ای همچون امریکا، چین و کشورهای اروپایی است. در کشور ایران که آمار دقیقی از فعالیت این صنعت وجود ندارد، نشانه‌های روشنی از رشد صنعت ازدواج به چشم می‌خورد. این حوزه، تخصصی است و افرادی در آن مهارت یافته‌اند و البته فرایندهای صنعتی و درآمدزایی خاصی را طی می‌کنند و لذا می‌توان گفت صنعت ازدواج در مرحله رشد و شکوفایی خود قرار دارد. خانواده‌های ایرانی تلاش کرده‌اند فعالیت‌ها و اقدامات خود در زمینه‌های مختلف از جمله برگزاری مراسم ازدواج را برون‌سپاری کنند. امکان برگزاری مراسم در منازل کاهش یافته است. والدین توان اقتصادی و مهارت مدیریتی لازم برای برگزاری مراسم به صورت شخصی را ندارند. جامعه در تمامی ابعاد به مصرف‌گرایی روی آورده است. شرکت‌های اختصاصی در این زمینه شکل گرفته است و جای‌جای رسانه‌ها به تبلیغات برگزاری مراسم ازدواج می‌پردازند و این‌ها همگی رشد صنعت ازدواج را باعث می‌شوند.

زوج‌های جوان با توسل به صنعت ازدواج می‌توانند مراسمی خاص برگزار کنند، به برنامه‌ها و دیگر اقدامات ازدواج خود بپردازند، نگرانی‌های مجلس عروسی را کاهش دهند، یکی از رویدادهای مهم زندگی‌شان را حساب‌شده برگزار کنند، شأن و منزلت خود در مقابل میهمانان را افزایش دهند، از تخفیف‌ها و هدایای شرکت‌ها استفاده کنند، تجربه جدیدی را در زندگی شاهد باشند و به نشاط و شادابی برسند. اما صنعت ازدواج بی‌عیب نیست. مصرفی‌کردن خانواده‌ها، افزایش هزینه‌های غیرمرتبط و غیرضروری مراسم ازدواج، ممانعت از برگزاری مراسم ازدواج و به تأخیر انداختن آن، افزایش سن ازدواج، احتمال جدایی و طلاق به واسطه هزینه‌ها و سبک برگزاری مراسم، ناهنجاری‌های اخلاقی و اجتماعی در برگزاری مراسم، افزایش نابرابری اجتماعی و اختلاف طبقاتی در جامعه، دوری از ابعاد فرهنگی، عاطفی و اجتماعی ازدواج، در مضیقه قرارگرفتن والدین، اسراف در هزینه‌های برگزاری مراسم و بدعت‌گذاری در مراسم ایرانی-اسلامی ازدواج، از جمله معایب رشد این صنعت است.

صنعتی‌شدن ازدواج در یک فضای رقابتی احتمال کاهش قیمت‌ها را می‌دهد و شرکت‌ها با ارائه بسته‌های چندبخشی (آتلیه، تالار، مزون و...) هزینه‌های کمتری را تحمیل می‌کنند و این به نفع زوج‌هاست. اینکه مراسمی برگزار نشود در سنت ایرانی‌اسلامی وجود ندارد و همیشه سفارش شده است که رویداد ازدواج به اطلاع اطرافیان برسد. اطلاع‌رسانی رویداد ازدواج تحت هنجار اجتماعی و قرارداد اجتماعی است. اما اینکه شرکت‌های تخصصی تلاش می‌کنند با ارائه پیشنهادهای خاص جوانان را هرچه بیشتر به خود وابسته و هزینه‌های بالایی را بر دوش خانواده‌ها تحمیل کنند، مناسب شرایط اقتصادی حال جامعه نیست. فرهنگ‌سازی ازدواج ساده (و نه آسان)، توجه به بخش‌ها و اهداف اصلی و مهم مراسم ازدواج و دوری‌گزیدن از حواشی هزینه‌بر از جمله مواردی است که به کاهش وابستگی به صنعت ازدواج منجر می‌شود.

حمید مسعودی؛ پژوهشگر اجتماعی جهاد دانشگاهی

منتشر شده در شهرآرا