نوشته‌های جامعه‌شناسی

قصر شیرین در نگاه اول پاسخ‌دهنده این سؤال است که پدر کیست و چه وظایفی بر عهده دارد؟ فیلم به زیبایی به دنبال پاسخ به این پرسش است. اما مادری است که پدری را تعریف می‌کند. به این معنا که شخصیت غایب مادر و شخصیت حاضر پدر، با هم ترکیب شده و بیننده ضمن شناخت پدر، بیشتر مادر را می‌شناسد. مادری که در نبود پدر، قصری برای کودکان‌اش ساخته و پادشاه آن را پدر و ملکه‌اش را مادر دانسته است. مادر قول قصری بهتر به کودکان می‌دهد که پدر خواهد ساخت. اما پدر آن پدری نیست که برای کودکان توصیف شده است. پدر خشن‌تر از آن است که کودکان تصورش را می‌کردند. پدر در جاده و با تعاملات مختلف با دو کودک‌اش و قرارگیری در موقعیت‌های مختلف تربیت شده و امید می‌رود پدر خوبی برای فرزندان‌اش شود.

پدری تا کنون کمتر در پژوهش‌های داخل مورد توجه بوده و شاید نبود محتوای مناسب باعث شده است که فیلم هم به طور کامل و جامع به پدر و نقش آن نپردازد. پدری اما در دنیا از سال‌های 1960 کم‌کم مورد بررسی پژوهشگران قرار گرفته و جالب است که خانواده‌های پدرغایب، همچون این فیلم، اولین پژوهش‌هایی بوده است که محققان در آن به بررسی شخصیت پدر می‌پردازند.

پدری در دنیا با کمک ابزارهایی متنوع سنجیده می‌شود. این ابزارها به این پرسش پاسخ می‌دهند که ما چقدر پدریم؟ برای پاسخ به این پرسش توجه به ابعادی همچون بازی کردن، پرورش دهنده و مراقب، ارائه دهنده خدمات اقتصادی، حمایتی، زیستی، هویت بخشی جنسی و تربیتی و اخلاقی لازم است. اگر پدر هستید این ابعاد را از خود بپرسید. حتی جالب است که مؤسساتی که به صورت اختصاصی به پدری می‌پردازند نیز در دنیا فعال‌اند. متأسفانه در کشور ما اغلب گرایش به تحلیل خانواده و مادر وجود دارد و پدری در میان آنها گم شده است.

رسانه‌ها و پیام‌های تبلیغاتی آنها، مادر و درخواست‌ها و تعاملات وی، فرهنگ جامعه و اطرافیان پدر، تعداد فرزندان و در نهایت برون‌سپاری وظایف و نقش‌های خانواده بیشترین محرک آموزش پدری در خانواده‌ها بوده است. پدران امروزی به نظر بیشتر پدری می‌کنند تا پدران قدیم. البته فراموش نکنید که بایستی شاخص‌های اصلی را در نظر بگیریم. حتی آنها در ایفای نقش‌های خود تغییراتی را نسبت به گذشته داشته‌اند. پدران با کودکان‌شان بیشتر بازی می‌کنند و بیشتر آنها را همراهی می‌کنند. پدر سنتی غریبه و پدر امروزین آشناتر است.

در کشور ما آماری از وضعیت خانواده‌هایی که پدرغایب هستند وجود ندارد ولی در سال 2017 در یک بررسی مشخص شده است که حدود 20 میلیون کودک آمریکایی یا از هر چهار کودک، یکی، بدون حضور پدر در خانه بزرگ شده است. مادر نقش مهمی در ارتباط فرزند با پدری که وجود ندارد خواهد داشت و در قصر شیرین این مسئله به خوبی نشان داده می‌شود. فراموش نکنید که پدری خوب با فرزندی خوب و تجربیات مثبت در دوران کودکی پدر همراه است. اگر در کودکی، کودکی نکنیم و ارتباط خوبی با پدر نداشته باشیم، احتمال پدر بد بودن‌مان زیاد است.

قدر مسلم پدر با پذیرش نقش پدری، گران‌باری و فرانقشی پیدا کرده و ممکن است در ایفای نقش خود ضعیف باشد. در صورتی که پدر غایب باشد و یا ارتباط ضعیف با فرزند داشته باشد، کودکان به سمت بزه‌کاری، مشکلات رفتاری، رفتارهای جنسی نامتعارف، پرخاشگری، توسری‌خوری، ضعف آموزش و حتی جرم و زندان گرایش پیدا می‌کنند. با تماشای این فیلم این پرسش را مطرح کنیم که من چقدر پدرم و اگر مادرم چقدر نقش پدر را برای فرزندان‌ام شفاف کرده‌ام. این فیلم را ببینید و لذت ببرید.

حمید مسعودی؛ جامعه‌شناس و منتقد اجتماعی فیلم